Diz ekleminin yapısı diğer bütün eklemlerimizde olduğu gibi komplekstir. Muazzam bir yapısı ve dengesi vardır. Gün içerisinde diz eklemi sayesinde yaptığımız faaliyetleri düşündüğümüzde aslında dizimizi ne kadar çok kullandığımızı anlayabiliriz. Yürümek, koşmak, oturmak, kalkmak, top oynamak gibi rutin bir çok faaliyetimizde diz eklemi vardır.
Diz eklemi 3 kemikten oluşur. Uyluk kemiği, kaval kemiği ve diz kapağı. Bu 3 kemik öylesine muazzam bir denge ile bir araya gelmiştir ki yürümek koşmak gibi kompleks bir çok hareketi dengeli bir şekilde yapabiliriz. Hayattaki en önemli unsurlardan birisi dengedir ve diz eklemi için de denge mutlak önemlidir. Bu dengeyi yapıların birbiri ile uyumlu yüzeylere sahip olması (kıkırdak ve menisküsler) ve bu yapıların bağlar aracılığıyla bir arada tutuluyor olması sağlar.
Diz ekleminde 4 adet ana bağ vardır. İki tanesi dizin tam ortasında bir tanesi iç yan diğeri dış yan tarafındadır. Ortada yer alan bağlardan bir tanesi ön taraftan başlar arkaya doğru uzanır, diğeri arkadan başlar öne doğru uzanır. Önden başlayanın adı ön çapraz bağ, arkadan başlayanın ki ise arka çapraz bağdır. Çapraz bağ denilmesinin sebebi izledikleri yolun çapraz olması ve birbirlerini çaprazlamalarındandır. İç ve dıştaki bağlar ise sırasıyla iç yan ve dış yan bağ adlarını alırlar.
Bu bağlar içerisinde en sık sorunla karşılaştığımız ve yırtıldığında yokluğunu günlük işlerimizde en çok hissettiğimiz bağ ön çapraz bağdır.
Ön çapraz bağ spor yaparken, günlük işlerimizi yaparken mesela kaldırımdan inerken, arabadan inerken gibi, yırtılabilir zedelenebilir. Özellikle ani hareketlerde dizimizde şiddetli bir ağrı, pop gibi bir kopma sesi duyarsak ve dizimiz anında şişerse ve yaptığımız aktiviteye devam edemezsek ön çapraz bağımızı koparmış olabiliriz.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında bağ zedelenebilir tam veya kısmi kopabilir.
Yaralanma sonrası yapmamız gereken şey bacağımızın üzerine basmayı bırakıp, dizimize buz koymak ve mümkün olduğu kadar düz tutmaya çalışarak bir ortopedi uzmanına gitmektir.
Ortopedi uzmanı sizi muayene ettikten sonra film ve gerekiyorsa MR çektirip tedavinizi planlayacaktır.
Bu tedaviler neler olabilir?
Erken dönem yaralanmalarda (ilk 3 hafta) yırtılan bağınız artroskopik olarak tamir edilebiliİlaç ve breys verilebilir.
Ardından fizik tedavi ve rehabilitasyon yapılabilir.
Bağınız tam yırtıldıysa ve ilk 3 haftadan sonraki bir dönemde iseniz şikayetlerinize göre tedavi planlaması yapılabilir. Öncelikle yaşınız, aktivite seviyeniz, bağın yırtık olması sizde hangi şikayetleri yapıyor bunlar değerlendirilir. Dizinizde kayma boşalma şikayetleriniz varsa ameliyat kaçınılmazdır. Bizim klinik görüşümüz genç hastada ön çapraz bağ cerrahisi yapılması yönündedir. Yapılmadığı takdirde menisküs yırtıklarına yol açabileceği erken artroz (kireçlenme) yapabileceği unutulmamalıdır.
Kadavradan alınan bağlar, sentetik bağlar da kullanılabilir. Bizim ilk tercihimiz hastanın kendisinden alınan kirişlerdir. Bunlar dizin önünde veya uyluğun iç yan tarafında bulunan kirişlerdir. Uzun yıllardır güvenle bu kirişler kullanılabilmektedir.
Cerrahi teknik olarak sitemizdeki video kısmında ayrıntılı bir video bulabilirsiniz. Cerrahide ana tema artroskopi ile birlikte uyluk ve kaval kemiklerine tüneller açmak ve başka yerden alınan kirişi bu tünellere yerleştirmektir.
Ön çapraz bağ cerrahisi bugün ülkemizde ve dünyada güvenle yapılmaktadır. Buradaki en önemli nokta cerrahi esnasında tünel yerlerinin çok iyi ayarlanması ve bağın gerginliğinin ayarlanmasıdır. Bu sayede bağınız uzun ömürlü olur. Tecrübeli ellerde bu çok zor bir iş değildir. Aynı seansta varsa menisküs yırtıkları ve kıkırdak hasarları da tedavi edilir.
Cerrahi sonrası uygun rehabilitasyon programıyla beraber yaklaşık 6 hafta sonra tam serbestlik sağlanır. İlk 3 hafta değneklerle kontrollü basma, 6 hafta sonra tam serbestlik, 2-3 ay sonra koşma izni, 5-6 ay sonra tam aktif spor yapma izni şeklinde bir program izlenebilir. Bu program profesyonel sporculara göre veya hastanın aktivite ve beklentisine göre de ayarlanabilir.
En doğrusu ön çapraz bağın hiç yaralanmamasıdır. Bilinçli antreman ve spor yapmak, kendi sınırlarımızı bilmek spor yaralanmalarının önlenmesinde ana unsurdur.
